ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΑΡΞΗ ΤΟ 1966

Το 1966 μια ομάδα Ξανθιωτών, η Τοπική Επιτροπή Τουρισμού, με φαντασία, διάθεση και τόλμη προώθησε την ιδέα του γιατρού κου Στάθη για τη διεξαγωγή λαϊκών γιορτών στη διάρκεια της Αποκριάς. Ο στόχος ήταν η εθνική, πνευματική και πολιτιστική ανέλιξη του νομού Ξάνθης και παράλληλα η συμβολή στην οικονομία του τόπου.

Έτσι οργανώθηκαν οι "Αποκριάτικες Θρακικές Γιορτές". Διήρκεσαν μια εβδομάδα (13 έως 20 Φεβρουαρίου 1966) και διεξήχθησαν στην κεντρική πλατεία, ενώ την τελευταία ημέρα πομπή αποκριάτικων αρμάτων διέσχισε τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Οι συμμετέχοντες και η οργανωτική επιτροπή προσπάθησαν να αναβιώσουν έθιμα της ίδιας της Ξάνθης, της Θράκης, αλλά και να ενσωματώσουν στη γιορτή ποντιακές και μικρασιατικές παραδόσεις. Η επιτυχία των πρώτων Θρακικών Γιορτών ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Γι’ αυτό τον επόμενο χρόνο οι εκδηλώσεις επαναλήφθηκαν. Μάλιστα, το 1967 διήρκεσαν δύο εβδομάδες, ήταν καλύτερα οργανωμένες και με μεγαλύτερη ποικιλία θεμάτων. Οι επισκέπτες από όλη την Ελλάδα ξεπέρασαν τις 45.000.

Από τα 1968 οι "Θρακικές Λαογραφικές Εορτές", όπως μετονομάστηκαν οι τελετές, μεταφέρθηκαν στην Παλιά Πόλη της Ξάνθης και άρχισαν να διοργανώνονται από τη δημοτική αρχή. Στη διάρκεια των ετών 1968-1977 οι εκδηλώσεις ήταν προσανατολισμένες στην αναβίωση των εθίμων της περιοχής, προκειμένου να σπάσει η απομόνωση της επαρχίας και να γίνει γνωστή η Θράκη στο πανελλήνιο. Κατά τη διάρκεια των γιορτών αναπαριστώνται οι "Πιτεράδες", με τα γλέντια τους. Πρόκειται για ομίλους μεταμφιεσμένων με παλιά ρούχα και μάσκες, με βαμμένα πρόσωπα και ζωόμορφες μεταμφιέσεις, με πειράγματα, καμώματα, κουδούνια και άλλα θορυβώδη όργανα που τελούν παρωδία γάμου, όπου τα προικιά είναι κουρέλια και η νύφη άντρας.

Οι "Σεϊμένηδες" είναι η άλλη πλευρά του δρώμενου. Συνήθως ήταν οι φρόνιμοι, οι τακτικοί, που όταν επισκέπτονταν τα σπίτια κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες τυριού. Επίσης, αναπαριστώνται η "Θρακική Βεγγέρα", το "Προξενιό", το "Γαϊτανάκι", ο "Θρακιώτικος Γάμος". Έθιμα εμπλουτισμένα με διαλέξεις και εκδηλώσεις για τον παραδοσιακό πολιτισμό. Τα χρόνια 1978-1979 γίνεται μια προσπάθεια «παντρέματος» του παρελθόντος με το παρόν, με ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή συγκροτημάτων παραδοσιακών χορών, ελληνικών και ξένων, στην εμφάνιση φιλαρμονικών, χορωδιών, παραστάσεων καραγκιόζη και διοργάνωση εκθέσεων.

Το 1991 ο δήμος Ξάνθης, με δήμαρχο τον αείμνηστο Φίλιππο Αμοιρίδη και με τη συμμετοχή των πολιτιστικών συλλόγων, των φορέων της πόλης, των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, αναλαμβάνει τη διοργάνωση των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών με σκοπό τον συντονισμό και τον γενικότερο προγραμματισμό των εκδηλώσεων. Ιδρύονται ειδικοί τομείς οργάνωσης, δίνοντας νέες διαστάσεις στο θεσμό αλλά και σ’ όλη τη φιλοσοφία για τα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου.

Η χρονική προετοιμασία μεγαλώνει, καθιερώνεται ο δεκαπενθήμερος εορτασμός, όπως επίσης και οι θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις με επώνυμους καλλιτέχνες, οι χοροί των συλλόγων. Εισάγονται το φαντασμαγορικό στοιχείο με την πολύχρωμη παρουσία ομάδων καρναβαλιστών – ιδιαίτερα στην παρέλαση της τελευταίας Κυριακής.

ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΤΖΑΡΟΥ

Ξεχωριστή θέση στο Ξανθιώτικο καρναβάλι, έχει το «κάψιμο του Τζάρου», ένα ιδιαίτερα παλαιό έθιμο. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο «Τζάρος» ή η «Τζάρους» κατά τους κατοίκους της Ανατολικής Θράκης, ήταν ένα κατασκευασμένο ανθρώπινο ομοίωμα, τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καιγόταν στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην έχουν το καλοκαίρι ψύλλους. Το έθιμο αυτό το έφεραν οι πρόσφυγες από το Σαμακώβ της Ανατολικής Θράκης και αναβιώνει κάθε χρόνο από τους κατοίκους του ομώνυμου συνοικισμού, ο οποίος βρίσκεται κοντά στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου της Ξάνθης. Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου, ακολουθεί φαντασμαγορικό θέαμα με πυροτεχνήματα.

ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ  ΓΚΙΝΕΣ Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΑΣΚΑ ΑΠΟ ΤΟ ΞΑΝΘΙΩΤΙΚΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

Τον Μάρτιο του 2011 η Ξάνθη γιορτάζει μια σπουδαία στιγμή, καθώς το όνομα της πόλης ποζάρει στο βιβλίο γκίνες για την δημιουργία της μεγαλύτερης καρναβαλικής μάσκας στον κόσμο. Η μάσκα του Καραγκιόζη με  διαστάσεις 12,7 Χ 8,5 μέτρα και συνολικό εμβαδό 72 τετραγωνικά μέτρα, συναρμολογήθηκε στο Κλειστό Αθλητικό Κέντρο «Φίλιππος Αμοιρίδης» και πιστοποιήθηκε από την υπεύθυνη του οργανισμού Guinness Book of records Βιτόριο Χάμινγκς, η οποία και ανακοίνωσε τελικά ενώπιον του κοινού στο γήπεδο ότι η μάσκα μπαίνει στο βιβλίο Guinness.

Για την ακριβή μέτρηση και πιστοποίηση των διαστάσεων της μάσκας από φελιζόλ, επιστρατεύτηκε Τοπογράφος ο οποίος εξέδωσε σχετική βεβαίωση πριν την αναγγελία του ρεκόρ.

ΑΠΟ ΤΟ 2009 ΟΙ ΒΑΣΙΛΙΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ

Το 2009 αποφασίζεται να καθιερωθεί και η Βασίλισσα στο Ξανθιώτικο Καρναβάλι. Επιλέγονται καλλίγραμμες νέες, γνωστές στον Καλλιτεχνικό χώρο όπου στρέφουν επιπλέον τα φώτα της δημοσιότητας στη Ξάνθη.

Πρώτη Βασίλισσα επιλέγεται το γνωστό μοντέλο και τραγουδίστρια Κατερίνα Στικούδη, ακολουθούν η Δήμητρα Αλεξανδράκη, οι Ξανθιώτισσες Σάσα Μπάστα και Εμινέ Γεσίρ, η Λάουρα Νάργες και η Ευαγγελία Αραβανή.

ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΑΡΜΑΤΑ

Η κατασκευή των αρμάτων, εφόσον έχει γνωστοποιηθεί το κεντρικό θέμα της παρέλασης, από το κέντρο πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης, ξεκινά μήνες πριν.

Την ευθύνη έχει ο Ξανθιώτης καλλιτέχνης Αντώνης Κουτσούμπας. Σύμφωνα με τον κο Κουτσούμπα, τα καρναβαλικά άρματα κατασκευάζονται κυρίως από φελιζόλ, γιατί είναι ένα υλικό το οποίο σκαλίζεται εύκολα. Χρησιμοποιούνται φυσικά χρώματα, κόλλες, σίδερα, ξύλα. Τα ξύλα και τα σίδερα είναι για τις βάσεις, το φελιζόλ κυρίως για τις φιγούρες.

Οι καρναβαλικοί σύλλογοι στο σύνολο τους 28, προέρχονται κυρίως από την πόλη της Ξάνθης, αλλά και τη Καβάλα, τη Κομοτηνή, τη Χρυσούπολη, την Σταυρούπολη κ.α.

Τα μέλη των συλλόγων – με βάση το κεντρικό θέμα της κυριακάτικης παρέλασης- αποφασίζουν για το θέμα, τα χρώματα της στολής, αλλά και το αριθμό των καρναβαλιστών που συμπεριλάβουν στο δικό τους γκρουπ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε χρόνο επιτροπή, η όποια καθορίζεται με εισήγηση της Οργανωτικής Επιτροπής και την σύμφωνη γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Πολιτισμού Δήμου Ξάνθης, βραβεύει την καλύτερη στολή και τον πιο άρτια παρουσιαζόμενο σύλλογο. Τα βραβεία απονέμονται την επόμενη χρονιά στη βραδινή καρναβαλική παρέλαση.
Όλοι οι πολιτιστικοί σύλλογοι λαμβάνουν έπαινο συμμετοχής τους, στην εκάστοτε καρναβαλική παρέλαση.

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΝ ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

Στη Σταυρούπολη πραγματοποιείται κάθε χρόνο το έθιμο της καμήλας, στην κεντρική πλατεία του οικισμού. Κατά την τέλεση του δρώμενου, συμμετέχουν οι κάτοικοι, μαζί με τους επισκέπτες, μεταμφιεσμένοι κάνοντας διάφορους ήχους και μουτζουρώνοντας ο ένας τον άλλο, σε μια παρέλαση χρωμάτων και χαράς, με οδηγό ένα ομοίωμα καμήλας κι έναν ενήλικο να παριστάνει τον καμηλιέρη Άραβα.

Στο τέλος της πομπής μοιράζονται στους παρευρισκόμενους δωρεάν νηστίσιμα εδέσματα και άφθονο κρασί. Από τις 9 το πρωί, στα δημοτικά διαμερίσματα Γαλάνης, Ολβίου, Αβάτου, Ερασμίου και Μαγγάνων, του δήμου Τοπείρου Ξάνθης, μετά την παρέλαση των καρναβαλιστών, προσφέρεται η παραδοσιακή φασολάδα, μαγειρεμένη σε τεράστια καζάνια από τις γυναίκες των οικισμών και χειροποίητη λαγάνα σε παραδοσιακούς, υπαίθριους φούρνους.

Στην κεντρική πλατεία της Λεύκης Ξάνθης στήνεται ένα παραδοσιακό γλέντι με νόστιμη φασολάδα, ρεβιθάδα και άλλα εκλεκτά νηστίσιμα εδέσματα.

Στα Άβδηρα της Ξάνθης ζωντανεύουν, παραδοσιακά έθιμα.

Στον Πολύσιτο τελείται κάθε χρόνο η «Μουντζουρο – Δευτέρα», όπου πραγματοποιείται μια σύντομη καρναβαλική παρέλαση με άρματα και καρναβαλιστές του τοπικού συλλόγου, που σατιρίζουν πρόσωπα και καταστάσεις της πολιτικής ζωής και της επικαιρότητας γενικότερα.

Σύνταξη: Παναγιώτα Χατζηθεοδώρου

Επιμέλεια: Τηλέμαχος Αρναούτογλου