Με την ιδιότητα της αποφοίτου του τμήματος ελληνικού πολιτισμού του Ανοιχτού Πανεπιστημίου, η δημοσιογράφος Νάντια Νάκου θύμισε, μέσα από την ενημερωτική εκπομπή του δημοτικού ραδιοφώνου, τα έθιμα του Πάσχα στη Θράκη , εστιάζοντας κυρίως στον τρόπο που τηρούνται ευλαβικά, γενιές τώρα, στην Ξάνθη :  ‘ τα ήθη και τα έθιμα συνδέονται με το λαϊκό μας πολιτισμό. Οι συμβολισμοί και οι σηματοδοτήσεις τους αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά και διασφαλίζονται στη συλλογική μνήμη…’επισημαίνει.

Τα ήθη είναι οι άγραφες κοινωνικές μας συμπεριφορές που μας χαρακτηρίζουν και τα έθιμα οι πράξεις που καθιερώνουν αυτή μας τη συμπεριφορά σημειώνει, εστιάζοντας στην σημασία της μετάδοσης της λαϊκής αυτής παράδοσης από τους παλαιότερους στους νεότερους. Έχουν τη ρίζα τους στην αρχαιότητα και το Βυζάντιο και συνεχίζονται μέχρι τις μέρες μας.

‘ Καλή Ανάσταση να έχουμε’ θα ευχηθεί και θα ξεκινήσει να μας θυμίζει τα έθιμα που μας συνοδεύουν κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, στο να βιώνουμε τα Θεία Πάθη και να γιορτάζουμε την Ανάσταση του Κυρίου :’ Μέσα από τη σιωπή και την προσευχή συναντάμε στην καρδιά μας το Θεό, αλλά και τον εαυτό μας. Εδώ στη Θράκη, λοιπόν,  και την Ξάνθη η αρχή γίνεται από το Σάββατο του Λαζάρου. Με τα ‘Λαζαράκια’ και τα κάλαντα του Λαζάρου. Τα παιδιά τη γιορτάζουν την ημέρα αυτή στα σχολεία μας’.

Κάθε ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας, οι πιστοί συμμετέχουν στα Θεία Πάθη μέσα από τις Ιερές Ακολουθίες που τελούνται στις εκκλησίες μας.

‘Το απόγευμα της Μεγάλης Τετάρτης τελείται το Μυστήριο του Ευχελαίου. Καλό είναι’, θα πει, ‘να εξομολογηθεί ο πιστός πριν λάβει το Ευχέλαιο :’ η εξομολόγηση βοηθά στη μετάνοια και την ταπείνωση’ εξηγεί.

Το λάδι του ευχελαίου, αφού το λάβουν τη Μεγάλη Τετάρτη οι πιστοί, το φυλάνε στα σπίτια, ώστε να σταυρώνουν με αυτό το μέτωπο και τα σημεία του σώματος που νοσούν, όταν ασθενήσει μέλος της οικογένειας.

Τη Μεγάλη Πέμπτη ή Κόκκινη Πέμπτη βάφονται τα κόκκινα αυγά:’ παλιά στην Αν.Θράκη οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν φυτικές μπογιές που παρασκεύαζαν από διάφορα χόρτα. Στην εποχή μας κυκλοφορούν έτοιμες βαφές. Το έθιμο συνοδεύεται από την εξής παράδοση: Όταν αναστήθηκε εκ νεκρών ο Ιησούς Χριστός, μια γυναίκα που κρατούσε στα χέρια της ένα καλάθι με αυγά, μετέφερε την είδηση . Πολλοί δεν την πίστεψαν. Εκείνη τότε είπε : αν δεν με πιστεύετε να γίνουν κόκκινα τα αυγά στο καλάθι μου’. Όπως κι έγινε…’

Υπάρχει, συνεχίζει, και το έθιμο να βγάζουν στις πόρτες τους οι νοικοκυρές ένα κόκκινο πανί. Έθιμο που το τηρούν και πολλοί Ξανθιώτες ανάλογα και με την καταγωγή τους :’ τη Μεγάλη Πέμπτη οι νοικοκυρές δεν  πλένουν ρούχα κι αυτό για να μην καταστραφούν από χαλάζι οι σοδειές στα χωράφια. Τη δε βαφή των κόκκινων αυγών την κρατούν στα σπίτια 40 μέρες και μετά την παραχώνουν σε χώμα, επίσης για να μην καταστραφούν οι σοδειές.

Την ίδια μέρα ψήνονται τα πατροπαράδοτα τσουρέκια :’ η μυρωδιά τους είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το Πάσχα’ θα πει η Νάντια.

Στις εκκλησιές το απόγευμα ψάλλεται το ‘Σήμερον κρεμμάται επί Ξύλου’. Πολλές γυναίκες μένουν στις εκκλησιές μέχρι το ξημέρωμα. Και αυτό γιατί φροντίζουν για το στολισμό των Επιταφίων της Μεγάλης Παρασκευής. Βέβαια τώρα αρκετές ενορίες δίνουν το στολισμό των Επιταφίων σε ανθοπωλεία. Δεν θα έλεγα ότι είναι κακό γιατί έτσι στηρίζουν και την τοπική οικονομία. Όμως το έθιμο θέλει τους πιστούς, το ποίμνιο της ενορίας , να στολίζει τον Επιτάφιο’, θα πει.

Η Μεγάλη Παρασκευή είναι η πλέον κατανυκτική ημέρα της Εβδομάδας των Παθών:’ πολλές γυναίκες ντύνονται στα μαύρα και πενθούν για την κατάβαση στον Άδη του Ιησού Χριστού, όπως ακριβώς πενθούν για τους δικούς τους ανθρώπους όταν φεύγουν από τη ζωή. Στις εκκλησίες γίνεται η Αποκαθήλωση και οι πιστοί προσέρχονται για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Περνούν τρεις φορές από κάτω στο σχήμα του σταυρού για ευλογία. Παίρνουν και ένα λουλούδι στο σπίτι και το κρατούν όλο το χρόνο για ευλογία και προστασία. Το βράδυ γίνεται η Σύναξη των Επιταφίων στην πλατεία. Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης εκφωνεί πανηγυρικό λόγο και μετά , συνοδεία των ενοριτών, ο κάθε Επιτάφιος οδηγείται στις εκκλησίες. Όταν είμαστε στα σπίτια και περνά ο επιτάφιος από μπροστά, ανάβουμε τα φώτα και βγαίνουμε έξω με τα αναμμένα καντηλάκια ή με κεριά’.

Η Νάντια θυμάται πως η ίδια, όταν ήταν παιδί, παρακολούθησε μια ιδιαίτερη θρησκευτική παράδοση – ονομάζεται «Κεκλεισμένων των Θυρών» - στον ιερό Ναό  των Αγίων 12 Αποστόλων:’ ήταν κατά την επιστροφή του Επιταφίου στην εκκλησία. Εκεί λοιπόν ο ιερέας και ο ψάλτης έκαναν την αναπαράσταση της καθόδου του Κυρίου στον Άδη’.

Συνήθως, θα πει, τη Μεγάλη Παρασκευή ή θα υπάρχει συννεφιά ή και θα πέσει βροχή. Έστω και κάποιες σταγόνες βροχής. Έτσι θέλει το έθιμο. Να θρηνεί και ο ουρανός…

Και φτάνουμε στο Μεγάλο Σάββατο. Η Πρώτη Ανάσταση. Οι ιερείς την τελούν ρίχνοντας βάγια στους πιστούς:’ θεωρείται ευλογία να πιάσει τα βάγια που σκορπά ο ιερέας ο πιστός’, σημειώνει .

Το βράδυ της Ανάστασης θα βρει τους πιστούς στους  Ναούς με τις λαμπάδες στα χέρια για να λάβουν το Άγιο Φως και το πρώτο τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών να σηματοδοτεί το χαρμόσυνο και ελπιδοφόρο μήνυμα της Ανάστασης. Το ‘Χριστός Ανέστη’ ανταπαντάτε με το ‘Αληθώς ο Κύριος’.

‘Θα συνιστούσα στους συμπολίτες να μη φεύγουν από τις εκκλησίες αφού πάρουν το Άγιο Φως. Η Λειτουργία που ακολουθεί είναι μοναδική εμπειρία που κάθε χριστιανός ορθόδοξος πρέπει να  βιώσει’, θα πει.

Όταν λοιπόν φέρουμε το Άγιο Φως στο σπίτι, σταυρώνουμε με τον καπνό της λαμπάδας τρεις φορές πάνω από την εξώπορτα. Και να’ μαστε γύρω από το πρώτο εορταστικό τραπέζι και την περίφημη μαγειρίτσα:’ δεν είναι καθόλου τυχαίο που το πρώτο δείπνο μετά τη νηστεία είναι αυτή σούπα με περισσότερα λαχανικά και λιγότερη ποσότητα κρεατικών . Ο Θεός δεν μεριμνά μόνο για τις ψυχές των ανθρώπων , αλλά και για το σώμα τους που είναι δικό του δημιούργημα . Άλλωστε η Ορθοδοξία διδάσκει πως θα αναστηθούμε, κατά τη Δευτέρα Παρουσία, με τα σώματα μας. Πέρα όμως από τη θεολογική προσέγγιση , το ελαφρύ σχετικά αυτό δείπνο, μετά από τη νηστεία που προηγείται, είναι και διατροφικά ενδεδειγμένο. Η επόμενη ημέρα , η Κυριακή του Πάσχα, είναι μια λαμπρή ημέρα, όπως ονομάζεται παραδοσιακά . Στο γιορτινό τραπέζι περιμένει τις οικογένειες ο οβελίας…’καταλήγει.

Ακούστε τη Νάντια Νάκου.