Παρουσιάστηκε η ποιητική συλλογή του Κώστα Ταβουλτσίδη «Ποιήματα με ρίμες για ερωτευμένες μπαλαρίνες», την Παρασκευή 1 Μαρτίου 2024 στο φιλόξενο χώρο του  «Φοίλιστρον» που υποστηρίζει την ελεύθερη έκφραση και τον πολιτισμό.

Σε μια πραγματικά μαγική ατμόσφαιρα, ο Κώστας Ταβουλτσίδης, στο δεύτερο μισό της παρουσίασης, με τη μουσική  υποστήριξη του Αντώνη Μουσαδέ, ξεδίπλωσε τον τρόπο του, στην προσέγγιση της ρεαλιστικής πραγματικότητας, με τη διαφορετική ματιά του Ποιητή, καθηλώνοντας τους ακροατές του, που  αλληλοεπιδρούσαν  στα συμβαίνοντα.

Με τη διεισδυτική τους «ενέργεια»,  ο Θανάσης Μουσόπουλος και η Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, χαρτογράφησαν  με μεστότητα, τον ποιητικό κόσμο του Κώστα Ταβουλτσίδη.

Σημειώνουμε ότι για λόγους ανωτέρας βίας, δεν ήταν δυνατή η φυσική παρουσία της κας Καμπάκη και η κα. Δήμητρα Καττάκη, ανέλαβε να αναγνώσει την εισήγησή της .

 

Παρουσίαση - Εισήγηση του Θανάση Μουσόπουλου Φιλολόγου-Συγγραφέα

Ξάνθη, 1 Μαρτίου 2024

Χαίρομαι και είμαι περήφανος που στην Ξάνθη από τις τελευταίες δεκαετίες του 19 ου αιώνα έχουμε αναπτυγμένο πολιτισμό, και επιπλέον εδώ έχουν γεννηθεί και διακριθεί δημιουργοί του λόγου. Ιδιαίτερα, στη μεταπολεμική περίοδο έχει εμφανιστεί πλήθος λογοτεχνών, ανδρών και γυναικών.

Το σημαντικό είναι ότι η πλειονότητα ζει και δραστηριοποιείται στην Ξάνθη.

Ανάμεσα στους ποιητές που έχουν παρουσιάσει ποικίλο έργο είναι ο Κώστας Ταβουλτσίδης, τον οποίο γνωρίζω και παρακολουθώ το έργο του πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα.

Έχω γράψει και έχω μιλήσει πλειστάκις για τις θαυμάσιες δημιουργίες του.

Όσα χρόνια τον γνωρίζω, τον έχω ταυτίσει με την ποίηση. Μάλλον, διάγει βίον ποιητικόν – πράγμα που σημαίνει ότι κριτήριο της αλήθειας για τον Κώστα είναι ο ρυθμός και η πρόκληση του λόγου.  Αποτελεί χαρακτηριστικό  παράδειγμα δημιουργικότητας και αέναης ροής. Άλλωστε μάς το έχει πει:

Είναι ένα μυστήριο

που δε χωράει στο κεφάλι μου

γι’ αυτό κλαίω τόσο πολύ

κάθε βράδυ που το σκέφτομαι

και γράφω ποιήματα μέχρι να

ξημερώσει.

 

Παλιότερα είχα πει ότι τον διακρίνει «Νεοϋπερρεαλισμός – μαγικός ρεαλισμός – με απρόοπτη σύνδεση των λέξεων και έντονα εικαστικά στοιχεία». Αυτό μπορούμε να το διαπιστώσουμε στην ως τώρα παρουσία του.

Πριν μιλήσουμε για την πρόσφατη συλλογή του «Ποιήματα με ρίμες για ερωτευμένες

μπαλαρίνες», Ξάνθη, 2024, σελ. 92, θα κάνουμε ένα σύντομο περίπατο στις προηγούμενες

ποιητικές του στάσεις.

- Το 1999 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή «Επτά  Σπόνδυλοι του Έρωτος» Η συλλογή αυτή είναι 42 σελίδες, εκδόσεις Σπανίδη,  χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, έδωσε από την πρώτη στιγμή το στίγμα ενός μεγάλου ποιητή. Όμως η αξία ενός δημιουργού αποδεικνύεται από το δεύτερο βιβλίο. Πράγματι, το 2002 έχουμε τη συλλογή «Αυτόματος Γεφυροπλάστιγξ» από τις εκδόσεις Σπανίδη.

Πρόκειται για κομψή και άψογη έκδοση.

 

Επιβεβαίωσε με τον καλύτερο τρόπο την ποιητική

μαεστρία του Κωνσταντίνου.

- Το 2010 κυκλοφόρησε η τρίτη συλλογή με τίτλο «Άναξ». Αποτελείται από 80 σελίδες. Το εξώφυλλο έχει τον υπότιτλο «Εντροπία», ενώ στην πρώτη σελίδα γράφει «Άναξ – Ο βασιλιάς της ζωής».

 Το βιβλίο είναι μια περιδιάβαση στις βάσεις της Προσωκρατικής φιλοσοφίας.

 

Τα πιο σπουδαία πράγματα δεν μπορώ να τα

πω / είναι έτσι φτιαγμένα / που να μη

λέγονται με λόγια

 

*

 

Τρόμαξα / χαώδης πάλλονταν εντός μου / εις το

αρχιπέλαγος / με τις χημικές ενώσεις / και τα

 

κράματα / η νέα σύνθεση.

 

- Από τις εκδόσεις Ρώμη της Θεσσαλονίκης κυκλοφόρησε το πολυσέλιδο βιβλίο  «Έλιξ – Το

βιβλίο με τις πέστροφες», 2016,  σελ. 231, συγκροτείται από δύο μέρη: το ένα αποτελείται

από ποιήματα και το άλλο από παραμύθια – ηέννοια της ποίησης κατά μία διευρυμένη έννοια μπορεί να καλύπτει όλα τα είδη που έχουν ρυθμό και μετρική αρμονία.

 

 -  Στις εκδόσεις Σπανίδη το 2017 κυκλοφόρησε η ποιητική συλλογή «Η Σφιγξ», σελ. 70, ενώ το 2018 έχουμε τα «Μικρά Διονύσια», σελίδες 88,  που περιέχει ποιήματα από τις προηγούμενες συλλογές: 

Αυτόματος γεφυροπλάστιγξ, Άναξ και η Έλιξ (την ‘τριλογία του ξι’ όπως είπα σε

προηγούμενη παρουσίαση) αλλά και ποιήματα από την ανέκδοτη συλλογή  «Ανορθογραφία».

Συνοδεύεται το βιβλίο από ψηφιακό δίσκο με  τις υποβλητικές ποιητικές απαγγελίες του ποιητή και με τη συνοδεία του Βαγγέλη Κοντόπουλου στο εκφραστικό και πολυεπίπεδο κοντραμπάσο.

-   Και στις δύσκολες του 2020 μέρες και νύχτες, έχουμε το βιβλίο του, που το χαρακτήρισα πολυ- συλλογή, σε έναν καλαίσθητο τόμο του τυπογραφείου Τελεία+Παύλα,

 

ΒΑΚΧΑΙ - ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ¨.

Είναι 260 σελίδες με 145 καινούργια ποιήματα. Ένα διήγημα, 7 ποιήματα

μεταφρασμένα από τα ισπανικά και 3 ποιήματα μεταφρασμένα από τα γεωργιανά.

 

«Μέσα μου μπήκε ένα πουλί / κι αν για τρελός

 

σας μοιάζω

 

είναι απ’ την πίκρα την πολλή / αφού φτερά δεν

 

βγάζω».

*

 

 

«Είμαστε κατά συρροή / και κατ’ εξακολούθηση

 

εκδιδόμενες /ποιητικές φωνές».

 

*

 

Το 2021 παρακάλεσα φίλους ποιητές και φίλες ποιήτριες να μου στείλουν κάποια ποιήματα που γράψανε στα δύσκολα χρόνια της πανδημίας.

Ο Κώστας μου έστειλα δύο, το ένα είναι Η Τσουκνίδα που περιλαμβάνεται στην

παρουσιαζόμενη συλλογή και το άλλο Λευτεριά.

Θα σας τα διαβάσω στο τέλος, αφού πω κάποια σχόλια και στοιχεία για τη συλλογή «Ποιήματα με ρίμες για ερωτευμένες μπαλαρίνες», που τυπώθηκε πρόσφατα στο Τελεία + Παύλα, μια καλαίσθητη έκδοση, και που στο εξώφυλλο και οπισθόφυλλο υπάρχουν κατασκευές από πλαστελίνη του πεντάχρονου γιου του ποιητή.

 

Η ποιητική αυτή συλλογή, όπως και οι περισσότερες από τις προηγούμενες, είναι

πολυποίκιλη θεματικά και ρυθμική μορφικά.

Περιέχει 68 ποιήματα, που διαχωρίζονται σε πέντε ενότητες.

Ένα χαρακτηριστικό είναι η διαθεματικότητα και η αναφορά σε στιχουργούς και ποιητές.

Βάρναλης, Παπακωνσταντίνου, Αγγελάκας, Τζίμης Πανούσης, Ελευθερίου, Βουλτσίδης, Σολωμός, Λόρκα, Πούσκιν. Ακόμη Σωκράτης και ορφικός ύμνος.

Ποικίλα είναι τα θέματα των ποιημάτων, από το χωριό ως την οικουμένη, από τον ύμνο στο σώμα ως την ευθύνη του ατόμου, χωρίς ιερό και όσιο.

Ιδιαίτερα αναφέρω τον τοποθέτηση του εαυτού του - Ηλεκτρολογία και Αθλητισμός, και βέβαια Πόντος. Ως συναισθήματα απογοήτευση, τέχνη, διανόηση.

Θα αναφερθώ ξεχωριστά στα ποιήματα της τέταρτης ενότητας που είναι δεκαοχτώ ποιήματα αφιερωμένα ή αναφερόμενα σε συγγενείς και φίλους - ζώντες και τεθνεώτες. Ενώ η Πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει επτά ποιήματα υβριδικά σε ελληνικά και ισπανικά.

 

Γίνεται, νομίζω, κατανοητός ο πλούτος και η θεματολογία των νέων δημιουργημάτων του

Κώστα Ταβουλτσίδη.

 

Κλείνοντας θα σας διαβάσω τα δύο ποιήματα που σας προανέφερα, το πρώτο περιέχεται στη συλλογή, ενώ το δεύτερο δεν γνωρίζω αν έχει δημοσιευθεί κάπου.

 

Η τσουκνίδα

 

Ωμή τσουκνίδα σαν θα φας / Ο έρωτας περνάει

Και το κορμί που καίγονταν / Άλλο δεν αγαπάει.

Σβήνει ο πόθος στην καρδιά / Το σώμα χαλαρώνει

Του στεναγμού το κάρβουνο / Απότομα τελειώνει.

Την έφαγα πολλές φορές / Μήπως και σε ξεχάσω

Μα αντί γι αυτό πεθύμησα / Τραγούδι να σου

 

φτιάσω.

 

Να πω πως ήμουν πλούσιος / Μα και τυφλός

 

αντάμα

 

Όταν σε είχα έπρεπε / Να είχα κάνει τάμα.

Να πω στου δάσους την θεά / Που τις καρδιές

 

κρατάει

 

θεά μικρή η αγάπη μου / Άλλον μην αγαπάει.

Μα αντί γι αυτό της ζήτησα / Πάντα δικός σου να

μαι

 

Και ούτε ξόρκια φάρμακα / Τον όρκο δεν πατάνε.

 

*

Λευτεριά

 

Είδα την λέξη λευτεριά / Γραμμένη σε παγκάκι

Την κοίταξα και κάθισα / Και έκλαψα λιγάκι.

Θυμήθηκα τα χέρια μου / Σαν ήτανε λυμένα

Και τα μαλλιά σου χάιδευα, / Τους ώμους, τον

 

αυχένα.

 

Θυμήθηκα την άνοιξη / Και ολάνθιστα λιβάδια

 

Εσύ να στέκεις πλάι μου / Σαν ξενυχτούσα βράδια.

Αγώνας για την λευτεριά /Να έχει αγάπη η καρδιά

 

Και το μυαλό φροντίδα.

 

Αγώνας για την λευτεριά / Να χει ψωμί για τα

 

παιδιά

 

Για την γιαγιά ελπίδα.

 

Αγώνας για την λευτεριά / Πώς σε φιμώνουν τα

 

λεφτά

 

Και χάνεται η πυξίδα.

 

*

 

Κώστα σε ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη και αγάπη, πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα ήδη! Κι ας μας λες:

«Ίδιος με το χαζοπούλι / ο ποιητής / τέτοια ζωή ζει / οι μούσες και οι θεοί / τον αγαπάνε».

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΞΑΝΘΗ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2024

 

 

Κ. Γ. Ταβουλτσίδη «Ποιήματα με ρίμες για ερωτευμένες μπαλαρίνες», Ξάνθη, 2024, σελ. 92

 

Παρουσίαση – Εισήγηση της Πηνελόπης Καμπάκη – Βουγιουκλή,  Ομότιμης Καθηγήτριας Γλωσσολογίας στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δ.Π.Θ.

 

 

 

 Καλησπέρα σας!

 Ο Κώστας μου ζήτησε να μιλήσω για την καινούργια ποιητική του συλλογή.

 Τι να πεις όμως για ένα τόσο αέρινο και άπιαστο θέμα όμως η ποίηση; Ακόμη δε περισσότερο, πώς να επέμβεις στη δουλειά  ενός ποιητή;

 Όσο δύσκολο είναι να προσπαθήσεις να τον ερμηνεύσεις άλλο τόσο δύσκολο είναι να  του πεις να βάλει κόμμα κάπου ενώ αυτός το θέλει αλλού ή και καθόλου… Γιατί; Γιατί  το νόημα  που θέλει να δώσει είναι άλλο από αυτό  που εσύ νόμιζες…το μόνο που μπορείς και πρέπει να κάνεις είναι να διορθώσεις κάποια σίγουρα λάθη, όπως τα ‘αι’ και τα ‘ε’ των ρημάτων…γιατί δεν είναι όλα όσα θεωρούμε λάθη όντως λάθη: πχ το ξιδι γράφεται με ι πλέον όμως δεν θα το μετρούσα ως λάθος και με υ…

 

Γιατι τα λέω αυτά; Γιατί μιλάω και σαν επιμελήτρια της συλλογής και θέλω να προλάβω  τυχόν δικές σας παρατηρήσεις …Κι ακόμη κάτι: Επειδή δεν είμαι φιλόλογος όπως ο Θανάσης, μην περιμένετε φιλολογική ανάλυση από μένα …είμαι γλωσσολόγος και ως τέτοια είμαι πιο ανεκτική και ελευθεριάζουσα σε θέματα γλώσσας  σε βαθμό που πολλοί/ές από σας που είστε εδώ μέσα  ίσως ενοχλείστε.

 

Όμως, ως γλωσσολόγος  θα μιλήσω και μάλιστα για ένα θέμα που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό και την ποίηση του Κώστα Ταβουλτσίδη  όπως θα διαπιστώσετε.

 

Καταρχήν, ακούγοντας τον όρο «ποίηση», δημιουργούμε μια εικόνα ομορφιάς και λεπτότητας στο μυαλό μας, σχεδόν αυτόματα. Και δεν είναι τυχαίο αυτό.

 Η τέχνη της ποίησης, κατά βάση, βασίζεται στην χρήση εκφραστικών λέξεων με σκοπό την μετουσίωση των συναισθημάτων του ποιητή σε κείμενο. Όπως όλες οι τέχνες, χαρακτηρίζεται από την ομορφιά που εκπέμπει και από τον βαθύ και έντονο συναισθηματισμό της. Διαβάζοντας και παρατηρώντας τα πιο αντιπροσωπευτικά και κλασικά δείγματα αυτής της τέχνης, βλέπουμε πως η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι υψηλότερου επιπέδου από αυτή που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητα μας, χωρίς αυτό να σημαίνει πως χρησιμοποιούνται, απαραίτητα και πάντα, δυσανάγνωστες και σπάνιες λέξεις.

 

Ειδικά στην ερωτική ποίηση, ένα από τα πλέον πιο γνωστά λογοτεχνικά είδη, οι γλυκές κουβέντες, η περιγραφή όμορφων τοπίων και εικόνων και οι λεπτεπίλεπτες αναλογίες, είναι χαρακτηριστικά που συναντάμε συνέχεια. Λουλούδια που μοσχοβολούν, θάλασσες που λαμπυρίζουν κάτω από τις ηλιαχτίδες και χάδια τρυφερά, πριν τον ύπνο.

 

Αλλά ακόμα και στην μη-ερωτική ποίηση, το γλωσσικό επίπεδο παραμένει υψηλό και οι αναλογίες, το ίδιο εκλεπτυσμένες.

 

Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ποίηση όπως όλες οι τέχνες, δεν μπορεί να περιοριστεί σε ένα μόνο καλούπι. Το να ξεφεύγει ο ποιητής από την πεπατημένη, και να δημιουργεί με βάση τους δικούς του κανόνες έκφρασης και προσωπικότητα, δεν τον κάνει απαραίτητα «κακό» ποιητή, απλά διαφορετικό. Το διαφορετικό μπορεί να μην το δεχόμαστε στην αρχή, αλλά είναι σίγουρα αναγκαίο για οποιαδήποτε εξέλιξη.

Αρκετοί λογοτέχνες αρκέστηκαν στην απλή, καθημερινή γλώσσα για να εκφράσουν αυτά που επιθυμούσαν, χωρίς να τους νοιάζει να επιδείξουν τις γνώσεις τους πάνω στον πλουραλισμό του ελληνικού (και μη) λεξιλογίου ή χωρίς να έχουν την ανάγκη των όμορφων αναλογιών. Άλλοι μάλιστα προτίμησαν το ακριβώς αντίθετο, την περιγραφή του άσχημου, του παρείσακτου, του μη-επιθυμητού, του τρομακτικού. Κλασσικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης, ο Σαρλ Μπωντλαίρ, που έχει κερδίσει τον τίτλο του «καταραμένου ποιητή».

 

Η ποίηση του Μπωντλαίρ ήταν σκοτεινή, μιλούσε για την παρακμή, για την ηδονή, την βία, για θέματα που τότε θωρούντουσαν ταμπού.  Η γνωστή του ποιητική συλλογή, «Τα Άνθη Του Κακού», προκάλεσε έντονες, αρνητικές αντιδράσεις όταν δημοσιεύθηκε και καταδικάστηκε για προσβολή της δημόσιας αιδούς. Έξι ποιήματα από την συλλογή, απαγορεύτηκαν.

Για παράδειγμα  Το Ψοφίμι

Θυμάσαι φως μου, εκείνο που αντικρίσαμε

κάποιο καλοκαιριάτικο πρωί τόσο γλυκό;

Σ’ ενός μονοπατιού το στρίψιμο κειτότανε

ένα ψοφίμι στα χαλίκια φριχτό!

 

Άλλοι ποιητές, μπορεί να μην διάλεξαν ταμπού θεματολογία, αλλά ταμπού λεξιλόγιο. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, στην ποίηση συνήθως χρησιμοποιούνται ιδιαίτερες λέξεις.

Αν όχι, το λεξιλόγιο παραμένει απλό.

Τώρα, σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, βλέπουμε και χρήση ακόμη πιο σκοτεινών λέξεων ταμπού, ο χαρακτηρισμός δικός μου, που ίσως κάποιοι, όχι εγώ,  θα ονόμαζαν  βωμολοχίες ή χυδαιολογίες.

 

Βρισιές, βωμολοχίες ή λέξεις ταμπού και απλή γλώσσα χρησιμοποιεί ως γνωστόν ο Τσάρλς Μπουκόφσκι, ο οποίος, πέρα από βιβλία με πεζό κείμενο, έγραφε και ποίηση.

 

Η ποίηση του Μπουκόφσκι έχει δεχτεί αρκετές κριτικές, λόγω της απλότητας της. Αλλά φυσικά, υπάρχουν άτομα που την απολαμβάνουν και τους αγγίζει, όπως και να ‘χει. Ο συγγραφέας δεν φοβόταν να χρησιμοποιήσει και αυτός βωμολοχίες, όπως στο παρακάτω ποίημα από την συλλογή «Στου τελευταίου ποτηριού το σφυροκόπημα»:

 

Ο Μπουκόφσκι όμως λέει κάτι που φωνάζουμε οι γλωσσολόγοι: 

 Οι λέξεις είναι μια χαρά

σαν λέξεις

Μα ποτέ μην τις αφήσεις

να σου σταθούν εμπόδιο.

  

Πολλοί αναγνώστες ποίησης, ειδικά της κλασικής και πιο διαδεδομένης, συνήθως ξινίζουν βλέποντας χρήση βρισιών ή χυδαίων λέξεων, χλευάζοντας το έργο, αμφιβάλλοντας για την ποιότητα του και κατηγορώντας το ως πρόστυχο και μη-αποδεκτό. Αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί και μορφή ελιτισμού. Ναι, είναι σπάνιο φαινόμενο να εμφανίζονται χυδαίες λέξεις στην ποίηση, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως μειώνει απαραίτητα το επίπεδο της ποιότητας της ή ό,τι είναι «λιγότερο ποίηση». Μάλιστα, έχουν υπάρξει εξαιρετικοί ποιητές, που χρησιμοποιούσαν συχνά βρισιές στην ποίηση τους, όπως ο Ντίνος Χριστιανόπουλος. Η ποίηση του, βαθιά ανθρώπινη και αληθινή, παρόλο είχε βωμολοχίες, παρέμεινε εξαιρετική.

Ο διψασμένος δε ρωτάει

αν το νερό είναι γλυφό

Ο πεινασμένος δε θυμώνει

αν του πετάξουν ξεροκόμματο

κι όταν η καύλα χτυπάει στο μυαλό

καλύτερα η προστυχιά παρά η τρέλα

 

Ο Χριστιανόπουλος έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια για την λέξη “καύλα” και την χρησιμοποιούσε συχνά όχι μόνο στην ποίηση του, αλλά και σε συνεντεύξεις και στον καθημερινό του λόγο. 

«Είδατε τι ωραίες καταστάσεις μπορεί να μας δημιουργήσει το λεξιλόγιο; Εγώ έχω ένα δικό μου λεξιλόγιο. Ας πούμε, έχω αντικαταστήσει τη λέξη «επιθυμία» με τη λέξη «κάβλα». Αυτό σου φαίνεται αστείο. Όταν όμως το ακούσεις για πρώτη φορά, μένεις ξερός. Βρίσκω δηλαδή έναν τρόπο να καθηλώσω τον άλλον με λέξεις που δεν τις περιμένει… Ή, ας πούμε, αντικαθιστώ τη φράση «είμαι καλά» με τη φράση «είμαι καβλά». Μπήκε ένα βήτα, άλλαξε όλο το περιβάλλον…»

 

Η ίδια αντίδραση υπάρχει γενικά σε κάθε ποίημα που περιέχει μια πιο πικάντικη λέξη, όπως στο ποίημα του Τίτου Πατρίκιου.

Η βιντεοκασέτα

 τα ίδια θα κάναμε, άσ’ τα και γάμησέ τα.

               

Για κάποιους αυτό το ποίημα μπορεί να θεωρηθεί μη ποιοτικό, μόνο και μόνο βλέποντας τις λέξεις «γάμησε τα», και άλλοι να το νιώθουν πολύ κοντά στην καρδιά τους, ειδικά για το «γάμησε τα».

 

Κάποιο αντίστοιχο συναίσθημα με του Πατρικίου ή του Χριστισνόπουλου μας προκαλεί και η χρήση τέτοιων λέξεων από τον  Κώστα Ταβουλτσίδη τόσο σε παλιότερες συλλογές του όσο και στην πιο πρόσφατη η οποία   είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα σύγχρονης ποίησης όπου η χρήση λέξεων ταμπού σε ξαφνιάζει κατά την ανάγνωση.

 

Για παράδειγμα η λέξη ‘πορδή’  στο παρακάτω ποίημα του Κώστα Ταβουλτσίδη έχει το ίδιο αποτέλεσμα στον αναγνώστη με του Πατρίκιου ή του Χριστιανόπουλου.

 

«Κάποτε οι παρέες, έγραφαν ιστορία

τώρα αλληλολιβανίζονται ,σφίγγονται, ζορίζονται,

να βγάλουν μια πορδή αχρεία.»

 Ή η λέξη ‘πουτανα’ στο Κάτι κινείται στο βασίλειο της Δανιμαρκίας

 «Στο απόλυτο σκοτάδι μας, φάνηκε μια αχτίδα

και είναι επικίνδυνο, πουτάνα η ελπίδα»

                Ακόμα η λέξη σκατομαχία  και σκατομαχιες στο αντίστοιχο ποίημα  

                Όπως και  λέξεις όπως πεοκράτωρ, εν στύσει κι άλλες  στο ποίημα δύσκολη καλογερική 

 

Και αφού πια, δεν μπορούμε να σε πούμε ‘αυτοκράτωρ’,

θα ονομαστείς, όσιος πεοκράτωρ.

 

Πως πέθανες, εν πλήρει στύσει και ευδαιμονία,

ο φαλλός σου γιατρεύει, πάσα νόσον, μαλακία.

 

Θα περιφέρουμε το σώβρακό σου, σε μονές και εκκλησίες, 

θα προσκυνούνε οι πιστοί, τους αρέσουν τέτοιες ιστορίες.

 

Έτσι, θα έχεις την δόξα και τιμή που σου αρμόζει,

εσύ ένας άθλιος πιστός του Καραγκιόζη.

 

Το ποίημα αυτό του Κώστα  περιγράφει υπέροχα το πώς  στην ποίηση δεν παίζουν ρόλο οι λέξεις αυτούσιες, αλλά το πώς τις χρησιμοποιείς και με τι σκοπό. Είναι σαφές ότι οι λέξεις εδώ σκοπό έχουν να στηλιτεύσουν συμπεριφορές όχι μόνο σε επίπεδο θρησκείας αλλά και σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Η χρήση ενός θρησκευτικού περιβάλλοντος λειτουργεί προβοκατόρικα, ίσως προκαλέσει θυμό στους πιο θρησκευόμενους, όμως ο σκοπός είναι να κάνουν  τον αναγνώστη να σκεφτεί και να κάνει τους παραλληλισμούς, τις υπερβάσεις, τις συγκρίσεις και σε άλλα επίπεδα κι όχι μόνο το θρησκευτικό.

 

Αυτός είναι  κι ο σκοπός ολόκληρης της συλλογής: η πρόκληση η οποία στη ποίηση μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση δομών και λέξεων με κάποια  διαφορετική, όχι συνηθισμένη και κοινωνικά αποδεκτή χρήση. 

 

Οι στίχοι ενός ποιήματος δεν σύγκεινται από λέξεις ασύδοτα διαλεγμένες, ακόμα κι αν αυτές βοηθούν στην έκφραση του νοήματος και στην επίτευξη του σκοπού της ποιητικής δημιουργίας γενικότερα. Θέλω να πω ότι ο ποιητής δεν αμολάει λέξεις στο χαρτί με την άνεση και την ευκολία που έρχονται οι λέξεις στο στόμα ενός ευφραδή ομιλητή. Ο ποιητής δεν πρέπει να θέλει να βρίσκει λέξεις μ’ ευκολία κι άνεση ρήτορα.

 

Γιατί όμως αυτός ο βασανισμός του με τις λέξεις αφού μπορεί να βρει εύκολα αυτές που ίσως τον εξυπηρετούν; Γιατί νοιώθει (λόγω αμείλικτης αυτοκριτικής; Aπό διαίσθηση; Από αλάνθαστο γλωσσικό αισθητήριο; Από απαίτηση υψηλής γλωσσικής αισθητικής;) ότι ο θησαυρός σε νοήματα που κουβαλάει η κάθε λέξη δεν έχει δυναμικοποιηθεί ακόμα σε ποιητικές ποιότητες τέτοιες που να μπορούν να υπηρετήσουν καλλιτεχνικά την ουσία του ποιήματος που είναι η ιδέα.

Η λέξη δεν είν’ ακόμα ώριμη γι’ αυτό. Πρέπει να υποστεί ξελαμπικάρισμα κι αναπαρθένευση σε βαθμό που να νομίζεις ότι είναι νιόκοπη κι αμόλυντη.

 

Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι να χωνευτεί η λέξη σε τέτοιο σημείο απ’ την ψυχή ώστε να γίνει αίμα και να αρχίσει να κυλάει στις φλέβες του ποιητή, να γίνει χειρονομία του και βλέμμα του, να υποστεί επεξεργασία ως τον πυρήνα της ωσότου να την εμπειριωθεί ολόκληρη μέχρι τέλους, ωσότου η ψυχή διηθήσει τη λέξη ίσαμε τις πιο απόμακρες σημασίες της και λεπτές αποχρώσεις της. Μόνο τότε θα ριζώσει βαθιά στο ψυχικό έδαφος του ποιητή, θα φυτρώσει και θα δώσει καρπό που σαν ωριμάσει θα πέσει πάνω στο χαρτί· η λέξη αυτή που αρχικά δίσταζε να χρησιμοποιήσει ο ποιητής γιατί ακόμα δεν του είχε γίνει βαθύτατα προσωπική, πλασμένη απ’ τον ίδιο με το πυρ του πάθους του.

 

 Επομένως αυτό που κάποιοι αναγνώστες θεωρήσουν ως  «απρεπείς » λέξεις δεν είναι απρεπείς για τον ποιητή   επειδή τα  πέρασε από τη διαδικασία που περιγράψαμε. Ουδείς  αμφισβητεί ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως προσβολές, αλλά δεν είναι από μόνες του προσβλητικές και ίσως αυτό είναι που δυσκολεύει κάποιους αναγνώστες όταν τις βρίσκουν στην ποίηση, το γεγονός ότι δεν μπορούν να τις αποσπάσουν από την προσβλητικότητα.

Θυμάμαι ότι  τη μαμά μου   την ενοχλούσε  ο στίχος τους Σαββόπουλου χαφιέδες και πρεζάκηδες και ταξικά κοθώνια..ή είπα γεια χαρά σου στον Αντύπα κι αφησα ξοπισω μου μια  τρύπα. 

 

Αυτό που λέμε ‘χυδαιότητα’ έχει  την δική του  θέση σε ένα ποιητικό γραπτό. Όχι μόνο σήμερα…ας θυμηθούμε τον Αριστοφάνη και τους συγγρσφεις της επιθεώρησης …Ίσως να προσδίδει ένα χαρακτήρα  που είναι αναγκαίος, που δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την καθώς πρέπει και συνηθισμένη έκφραση. Και μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε με χιούμορ, η σαρκασμό αλλά  και σοβαρά: όμως η χρήση είναι έντονα καταγγελτική ! 

 

Αυτό το σοκ, που κάποιος μπορεί να νιώσει βλέποντας «βρώμικες» ή απρεπείς λέξεις  σε ένα ποίημα, είναι ένα συναίσθημα από μόνο του που ο ποιητής επιδιώκει για να περάσει ένα μήνυμα. 

 

Οι συχνοί αναγνώστες ποίησης, πολλές φορές κρίνουν το έργο πριν επιτρέψουν στους εαυτούς τους να το νιώσουν, από αντανακλαστική αντίδραση που δημιουργεί η τακτική ανάγνωση διαφορετικών κειμένων. Η ουσία της ποίησης όμως, όπως και κάθε τέχνης, είναι το να την νιώσουμε πρώτα και ίσως, μετά, να την κρίνουμε ως προς την ποιότητα της. Ίσως έτσι, στο τέλος, να την απολαμβάνουμε και περισσότερο.

 

Καλοτάξιδη κι αυτή η συλλογή Κώστα!