Αλληλεγγύη: Η πεμπτουσία της ευημερίας. Γράφει ο Γιώργος Μπόσκου

 

Η αλληλεγγύη αποτελεί τον βασικό παράγοντα ευημερίας μιας ομάδας ή ενός ευρύτερου συνόλου. Από την προϊστορία ακόμη, είχε γίνει κατανοητό στους μακρινούς προγόνους μας ότι η επιβίωση τους, αλλά και  η ευτυχία τους, βασιζόταν   στη καλή συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη  των μελών της φυλής ή της κοινότητας τους.

Ετυμολογικά, η λέξη προέρχεται από το επίθετο αλληλέγγυος. Το τελευταίο είναι σύνθετο και προκύπτει από τον συνδυασμό του αλλήλων συν έγγυος (εγγυημένος), αυτός δηλαδή που έχει μαζί με κάποιον άλλο κοινές υποχρεώσεις ή ευθύνες.

Τα διάφορα λεξικά ορίζουν την αλληλεγγύη ως την σχέση αμοιβαίας ηθικής ή υλικής στήριξης μεταξύ ατόμων, συνήθως στο πλαίσιο ενός συνόλου. Οπότε, η αλληλεγγύη σχετίζεται με τη βοήθεια που προσφέρουμε ο ένας στον άλλο, με σκοπό συνήθως ηθικό.

Σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας, η αλληλεγγύη έπαιξε σημαντικό ρόλο, κυρίως σε περιόδους δύσκολες, που χαρακτηρίζονταν από πολέμους, μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, μεταναστεύσεις πληθυσμών ή οικονομικές υφέσεις.

Κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, με την ραγδαία άνοδο του καπιταλισμού  και με την υλική ευμάρεια που το σύστημα αυτό έφερε, η σημασία της αλληλεγγύης φάνηκε να χάθηκε. Οι άνθρωποι άρχισαν να κυνηγούν το μεγάλο όνειρο της απόκτησης περισσότερων υλικών αγαθών. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η οικονομική άνθιση, σε πολλές χώρες της Δύσης, βοήθησε αρκετό κόσμο να εξασφαλίσει ένα σημαντικό βιοτικό επίπεδο. Και όλα καλά ως εδώ, αλλά η οικονομία της ελεύθερης αγοράς ευνοεί την ατομική επίτευξη και καταξίωση και όχι τη συλλογική. Στον καπιταλισμό, το ενδιαφέρον για τον πλησίον είναι ανύπαρκτο.

Όπως όμως έλεγε και ο Ηράκλειτος «τα πάντα ρει». Τίποτα, λοιπόν, δεν παραμένει αμετάβλητο και η  παγκόσμια οικονομική κρίση των τελευταίων δέκα ετών  ήρθε να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της κίβδηλης ευμάρειας της προηγούμενης περιόδου.

 Η ύφεση έφερε ανεργία, φτώχεια, κατάθλιψη και άγχος σε ένα πολύ σημαντικό κομμάτι του παγκόσμιου πληθυσμού. Αλλά, προκάλεσε και κάτι θετικό. Ξύπνησε το ναρκωμένο αίσθημα προσφοράς βοήθειας προς τους οικονομικά ασθενείς, σε αρκετά άτομα. Με άλλα λόγια, ενέπνευσε ξανά την αλληλεγγύη σε πολλούς.

Έτσι, μέσα σε όλα τα αρνητικά, είδαμε κα βλέπουμε  ευτυχώς πολλούς ανθρώπους να παίρνουν σημαντικές πρωτοβουλίες, με σκοπό να βοηθήσουν όσους επλήγησαν σοβαρά από την κρίση. Τα κοινωνικά παντοπωλεία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας βοήθειας, σε επίπεδο τοπικής κοινωνίας.  Όπως επίσης και τα κοινωνικά ιατρεία, που αναπτύχθηκαν με την εθελοντική δράση επαγγελματιών του κλάδου Υγείας, με σκοπό την ιατρική στήριξη ανασφάλιστων μεταναστών και Ελλήνων άπορων πολιτών.

Επίσης, σε πολλές περιοχές, με πρωτοβουλία κάποιων, αναπτύχθηκαν διάφορες  κοινωνικές επιχειρήσεις, με σκοπό την αντιμετώπιση της ανεργίας, σε τοπικό επίπεδο, αλλά και την παραγωγή βασικών  αγαθών, που να είναι οικονομικά προσιτά στο ευρύ καταναλωτικό κοινό.

Πάρα τις προαναφερθείσες θετικές πρωτοβουλίες, η πλειοψηφία του κόσμου δυστυχώς παραμένει  αποστασιοποιημένη από αλληλέγγυες πρακτικές. Οι αρνητικές επιρροές του καπιταλισμού καλά κρατούν ακόμη και οδηγούν τους περισσότερους σε επιλογές, που τις χαρακτηρίζει ο ωφελιμισμός αλλά και ο εθελούσιος απομονωτισμός. Σε αυτό το τελευταίο, συνέπραξε πολύ και  η σύγχρονη τεχνολογία, που ωθεί τα άτομα σε  συμπεριφορές, που τους απομονώνουν από τους άλλους και που τους κάνουν να χάνουν τη  επαφή με τον πραγματικό κόσμο, άρα και τα πραγματικά προβλήματα (βλέπε εθισμός στα υποτιθέμενα κοινωνικά δίκτυα).

Η αδιαφορία για τον άλλο προκαλεί πλείστα δεινά. Η έλλειψη συμπαράστασης και υποστήριξης μεταξύ των μελών ενός συνόλου, μιας κοινωνίας, οδηγεί σταδιακά  σε ηθική εξαθλίωση και σε δυστυχία. Διότι, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή του άρθρου, η κοινωνική ευημερία επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της αλληλεγγύης.

Δεν πρέπει λοιπόν να αποτελεί  κάτι άγνωστο ή και εχθρικό. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι η μόνη επιλογή. Εξάλλου, είναι πολλάκις αποδεδειγμένο ότι τα προβλήματα λύνονται κυρίως μέσα από συλλογικές προσπάθειες, με διάθεση και πνεύμα ουμανισμού.

Κλείνω αυτή τη σύντομη αναφορά μου στην αλληλεγγύη, παραθέτοντας την ακόλουθη ρήση του Θουκυδίδη: «Τόσο η νεότητα, όσο και το γήρας, χωρίς αλληλεγγύη δεν κατορθώνουν τίποτε!» Τροφή για σκέψη.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Επιμέλεια: Τηλέμαχος Αρναούτογλου

Εκπαιδευτικά
Κοινωνικά
Τοπικά