Η καλοκαιρινή περίοδος συνήθως θεωρείται εποχή κατάλληλη για διάβασμα βιβλίων, αλλά και για παρακολούθηση εκδηλώσεων σε ανοικτούς χώρους, για γιορτές και πανηγύρια. Και στην αρχαιότητα είχαμε  κατά το θέρος πληθώρα εκδηλώσεων παρόμοιου είδους. Το χειμώνα ‘κλεινόμαστε’, ενώ από την άνοιξη και μετά ‘ανοιγόμαστε’.

  Σκέφτομαι χίλια δυο πράγματα για την πολιτιστική αυτή ανάταση. Θα περιοριστώ σε μια δυο γενικές παρατηρήσεις, που μάλλον περιλαμβάνουν πολλά επιμέρους στοιχεία.

  Πιστεύουμε ότι το πολιτιστικό γεγονός προϋποθέτει αυτούς που το παράγουν και αυτούς που το καταναλώνουν. Και οι ‘πολιτιστικοί φορείς’ είναι οι μεσάζοντες σ’ αυτή τη δοσοληψία. Μ’ άλλα λόγια λείπει η μέθεξη, η συμμετοχή των καταναλωτών στην παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος.

  Πραγματικά, για να μιλήσω μεταφορικά : καλό είναι να πηγαίνουμε σε ένα εστιατόριο λαϊκό ή πολυτελείας κάπου κάπου, ανάλογα με τα οικονομικά μας – έτσι άλλωστε γλιτώνουμε και το μαγείρεμα. Ποιο ωραίο όμως δεν είναι το σπιτικό φαγητό που φτιάχνουμε όλη η οικογένεια και η παρέα μαζί ;

  Ο πολιτισμός δεν είναι προϊόν προς κατανάλωση, είναι προσωπική ανάγκη έκφρασης, δημιουργίας και επικοινωνίας. Και τα τρία αυτά στοιχεία είναι απαραίτητο  να συνυπάρχουν και να συλλειτουργούν.

  Μιλώντας για τον πολιτισμό σε παλιότερο κείμενό μου σημείωνα :

  «Φρονώ ότι στη σύγχρονη συγκυρία, κατά την οποία παρατηρείται πολυεπίπεδη κρίση, η αρχή της συμπληρωματικότητας των επιπέδων πραγματικότητας είναι όσο ποτέ άλλοτε απαραίτητη. Οφείλουμε να βλέπουμε / ερμηνεύουμε ταυτόχρονα το φυσικό – οικονομικό – κοινωνικό – πολιτικό – πολιτιστικό επίπεδο.

  Κάτω από την παραπάνω ομπρέλα, προχωρώ στα δίπολα : πολιτική – πολιτισμός, πολιτιστική ζωή – πολιτιστική κίνηση, πολιτιστική υποδομή – πολιτιστική πράξη.

  Όλες οι παραπάνω έννοιες ξεκινούν από την αρχαία λέξη ‘πόλις’ και σχετίζονται με τον τρόπο που ο άνθρωπος ατομικά και συλλογικά ολοκληρώνει το πρόσωπό του, κατακτώντας την ‘ευτυχία’ μέσα σε ένα επίσης ‘ευτυχισμένο’ κοινωνικό σύνολο. Όλοι οι πόλοι των συζυγιών πρέπει να ικανοποιούνται».

  Εξάλλου, το Δεκέμβρη του 2011 μιλώντας στην Ημερίδα που οργάνωσε το Δίκτυο Λόγου και Πράξης με θέμα «Πόλη – Πολιτική – Πολίτισμός» στην καταληκτήρια ομιλία σημείωνα ανάμεσα στα άλλα :

  «Είναι αναμφίβολο ότι ο κόσμος αλλάζει και εμείς δεν μπορούμε να είμαστε αμέτοχοι και αδιάφοροι. Σε επίπεδο ατομικό, οικογενειακό, στενού και ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος υπάρχουν αλλαγές και ανατροπές τις οποίες πρέπει να υποδεχόμαστε ‘σαν έτοιμοι από καιρό’  (…)

  Είναι σίγουρο πως όλοι / όλες θέλουμε ένα καλύτερο εαυτό, έναν καλύτερο κόσμο. Για να γίνει αυτό, πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Και δεν ξέρουμε τι θα προκύψει. (…)  Πιστεύοντας στην άμεση συμμετοχική δημιουργική δημοκρατία, θέλουμε όχι μόνο να ονειρευόμαστε αλλά και να υλοποιούμε τα όνειρά μας. Θέλουμε πιάνοντας ο ένας το χέρι του διπλανού του να κάνει ένα όνειρο δικό του, ένα όνειρο του άλλου πραγματικότητα. Να εργαζόμαστε και να συνεργαζόμαστε. Να δημιουργούμε και να συνδημιουργούμε. Κλείνοντας, πρέπει με σαφήνεια να δηλώσουμε ότι το βασικότερο χαρακτηριστικό του πολιτισμού και της πολιτικής, στα πλαίσια της πόλης είναι η αλληλεγγύη και η αγάπη. (…) Ζώντας σε μια ορισμένη χρονική στιγμή σε ένα ορισμένο τόπο οφείλουμε για να είμαστε ικανοποιημένοι με τον εαυτό μας να δείχνουμε την ανθρωπιά μας και τον πολιτισμό μας όχι με μεγάλα λόγια αλλά με μικρά έστω έργα. Τα  πολλά μικρά δημιουργούν το μεγάλο».

   Το δεύτερο στοιχείο, εξίσου σημαντικό με το πρώτο, είναι το περιεχόμενο του πολιτιστικού προϊόντος. Δεν θα επεκταθώ σε πολλές λεπτομέρειες. Θα πω μόνο, ότι τα περιεχόμενα του πολιτισμού είναι πολλά. Δεν είναι μόνο το τραγούδι και ο χορός. Είναι η ποίηση και η λογοτεχνία γενικότερα, το θέατρο, ο κινηματογράφος, η προσέγγιση σε όλα τα είδη μουσικής, τα εικαστικά, όλα τα είδη χορού.

  Έχω την εντύπωση ότι στα πολιτιστικά δρώμενα έχουμε ταυτίσει την ψυχαγωγία με τη διασκέδαση. Θέλουμε τη διασκέδαση αλλά κατά βάση επιδιώκουμε την ψυχαγωγία. Δεν πάμε για να ξεχαστούμε, αλλά για να ‘καθαρθούμε’ – αν θέλουμε να θυμηθούμε τον αριστοτελικό ορισμό της τραγωδίας.

  Στους θεσμούς, που οργανώνει μάλιστα ο Δήμος, όπως είναι οι Γιορτές Παλιάς Πόλης, ο βασικός σκοπός δεν είναι η λήθη αλλά η αλήθεια. Και αλήθεια σημαίνει να βρούμε το πρόσωπό μας, να βρούμε το βήμα μας, ατομικά και συλλογικά. Αλλιώς, αλίμονό μας…

Ξάνθη, Αύγουστος 2013