Εκδήλωση λόγου και μουσικής αφιερωμένη στην παράδοση των Πομάκων, συνδιοργανώνουν για πρώτη φορά στην Ξάνθη, το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, και η Φιλοπρόοδη Ένωση Ξάνθης, με τη σύμπραξη του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ξάνθης, εγκαινιάζοντας μια νέα συνεργασία στην πόλη της Ξάνθης προς την κατεύθυνση ενίσχυσης του πολιτιστικού χαρακτήρα των Θρακικών Λαογραφικών Γιορτών.  

Με οδηγούς τον Δρ. Λαογραφίας Νικόλαο Κόκκα, τον μουσικό και δάσκαλο μουσικής Ηρακλή Ψωμαδόπουλο, την ερμηνεύτρια Εμινέ Μπουρουτζή, και τον μουσικό  Αναστάσιο Δασκαλόπουλο, οι παραβρισκόμενοι θα έχουν την μοναδική ευκαιρία να περιηγηθούν  μέσα από τον λόγο και τα ακούσματα στην παράδοση των Πομάκων, γνωρίζοντας τη σχέση του κύκλου του χρόνου και της ζωής με τον μουσικό πολιτισμό τους και θα διαβούν γέφυρες συνάντησής του με μουσικές παραδόσεις άλλων περιοχών της Ελλάδας και των Βαλκανίων.

Με αφορμή την εκδήλωση φιλοξενήθηκε στην ενημερωτική εκπομπή του Δημοτικού Ραδιοφώνου Ξάνθης ο εκπαιδευτικός και Δρ. Λαογραφίας Νικόλαος Κόκκας, ο οποίος είναι συγγραφέας του βιβλίου «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης», που εκδόθηκε το 2022 από το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης και συνιστά μία πολυδιάστατη προσέγγιση της ιστορίας, της γλώσσας και της προφορικής παράδοσης των Πομάκων της Θράκης, με έμφαση στα δημοτικά τους τραγούδια, τα οποία συγκεντρώθηκαν από τον ίδιο σε βάθος 20ετίας.

Όπως τόνισε ο κύριος Κόκκας, η  μουσική και τα τραγούδια των Πομάκων ήταν άγνωστα για πολλά χρόνια με την πρώτη καταγραφή τους να γίνεται στην δεκαετία του 1960, ενώ σημαντική υπήρξε η συμβολή του έργου του εκπαιδευτικού Θεοχαρίδη και η ηχογράφηση αυθεντικών τραγουδιών από δέκα Πομακοχώρια της Ξάνθης και μέχρι το 1995 το αρχειακό υλικό μένει «θαμμένο», όταν αξιοποιείται από το ΠΑΚΕΘΡΑ και μόλις την περίοδο 1996 έως 2000 κυκλοφορούν οι πρώτες κασέτες με πομακικά τραγούδια. Επίσης, εξήρε την άοκνη πολυετή συμβολή του Βαγγέλη Δωρόπουλου, εκπαιδευτικού και μουσικού, στην προσπάθεια της ανάδειξης της πομακικής μουσικής, ο οποίος με νέες ενορχηστρώσεις  «ταξιδεύει» την μουσική και τα τραγούδια εκτός των ορίων της Θράκης, ανοίγοντας νέους δρόμους.

Ο Νικόλαος Κόκκας σημείωσε ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την γνωριμία μας με την  μουσική ταυτότητα των Πομάκων, είναι η κατανόηση της ιστορίας τους, που συνδέεται με τις ιστορικές ανακατατάξεις που καθόρισαν τους μετασχηματισμούς της ταυτότητάς τους, υποστηρίζοντας ότι η ανάπτυξη δικτύων επικοινωνίας συνέβαλε στην ανάμιξη διαφορετικών μουσικών, γλωσσικών και πολιτιστικών στοιχείων. Μέσα από εξονυχιστική έρευνα καταδεικνύεται ότι τα τραγούδια των Πομάκων της Ξάνθης ανήκουν στην ευρύτερη ενότητα των δημοτικών τραγουδιών της Ροδόπης και εξελίχθηκαν σταδιακά μέσα σε ένα ευρύ χρονικό φάσμα. Η παραδοσιακή μουσική των Πομάκων χαρακτηρίζεται από εσωτερική πολυμορφία, η οποία σχετίζεται με τις πολλαπλές μουσικές επιρροές, που δέχθηκε στο διάβα των αιώνων ξεκινώντας από την αρχαία ελληνική μουσική και το Βυζάντιο, όπου παρατηρούνται παρόμοια μοτίβα και θέματα από τα ακριτικά τραγούδια, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα Το γεφύρι της Άρτας.

Όσον αφορά την πομακική γλώσσα, σύμφωνα με τον κύριο Κόκκα, αυτή ανήκει σε μεγάλο μέρος της στην σλαβική, με βάση την γλώσσα των Αγίων Μεθόδιου και Κυρίλλου, που δέχθηκε επιρροές από την τουρκική γλώσσα, τονίζοντας ότι ορισμένοι, προκειμένου να υποτιμήσουν την γλώσσα των Πομάκων, υποστηρίζουν ότι είναι διάλεκτος της βουλγαρικής, κάτι που δεν ισχύει και αποτελεί την εύκολη λύση.

Ο ίδιος εξομολογήθηκε ότι η πρώτη του επαφή με αυτόν τον πλούσιο πολιτιστικό πολιτισμό ήταν το 2000 σε μία εκδρομή των μαθητών του Λυκείου Γλαύκης, που τραγούδησαν πομακικά τραγούδια, ενώ οφείλει πολλά, όπως σημειώνει, στους κατοίκους των οικισμών της ορεινής Ξάνθης και ιδιαίτερα στον Ραήφ Μολά Χασάν, που ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει την έρευνα και την καταγραφή της πολιτιστικής ταυτότητας των Πομάκων.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 9 Μαρτίου στις 7 το απόγευμα, στην «Αποθήκη της ΦΕΞ», Πλάτωνος 27

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην «Αποθήκη της ΦΕΞ» (Πλάτωνος 27), αντί της αρχικώς ορισθείσας ημέρας και ώρας την Κυριακή 10 Μαρτίου 2024, από 19:00 έως 20:30, μια ημέρα νωρίτερα, το Σάββατο 9 Μαρτίου, την ίδια ώρα και στον ίδιο χώρο. Η αλλαγή της ημέρας έγινε λόγω της ενάρξεως του Ραμαζανιού την Κυριακή 10 Μαρτίου. Στον χώρο της εκδήλωσης, θα παρουσιαστεί αρχειακό και μουσειακό υλικό για τη μουσική παράδοση και τον πολιτισμό των Πομάκων.

Την επιμέλεια της εκδήλωσης έχουν ο Νίκος Κοσμίδης, υπεύθυνος Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων του ΙΘΤΠ, και η Δαμιανή Καραγεωργιάδου, Γραμματέας του Δ.Σ. της ΦΕΞ.

Πληροφορίες: Γραμματεία ΦΕΞ, info@fex.org.gr, Τηλ.: 2541025421 και Γραμματεία ΙΘΤΠ, info@fthrace.gr, Τηλ.: 25410 29282  

Συμμετέχοντες:

Ο Νικόλαος Θ. Κόκκας εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη Θράκη και ασχολείται με την καταγραφή της προφορικής παράδοσης των Πομάκων. Είναι διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Το θέμα της διατριβής του ήταν: «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης στο πλαίσιο της βαλκανικής μουσικής παράδοσης».

Ο Ηρακλής Ψωμαδόπουλος ασχολήθηκε από μικρή ηλικία με την θρακιώτική γκάιντα και το καβάλι, ενώ από το 2018 διδάσκει παραδοσιακή μουσική και την τρέχουσα σχολική χρονιά διδάσκει γκάιντα στο Μουσικό Σχολείο Κομοτηνής. Στο πλαίσιο του επιστημονικού και ερευνητικού του έργο, συμμετείχε στην επιμέλεια ενός δίσκου πομακικής μουσικής με 14 τραγούδια από τα Πομακοχώρια της Ξάνθης. Το CD εκδόθηκε από το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, το 2022.

Η Εμινέ Μπουρουτζή, μεγαλωμένη στο ορεινό Δημάριο, είναι καταξιωμένη ερμηνεύτρια της πομακικής μουσικής και Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Πομάκων Ξάνθης. Με τη φωνή της, έχει ταξιδέψει τη μουσική παράδοση και τον πολιτισμό των Πομάκων εκτός Θράκης, μέχρι την έδρα του Ευρωκοινοβουλίου στις Βρυξέλες, ενώ για τη δράση της έχει τιμηθεί με το Διεθνές Βραβείο «Θάρρους Γυναικών».

Ο Αναστάσιος Δασκαλόπουλος, ήλθε κατά τα χρόνια των σπουδών του στην Κρήτη σε επαφή με τη λαϊκή και παραδοσιακή μουσική παίζοντας ρεμπέτικα, καθώς και λαούτο. Επιστρέφοντας στην Ξάνθη, συνεργάστηκε με πλήθος μουσικών της ευρύτερης περιοχής, ενώ συνόδευσε μουσικά πολιτιστικούς συλλόγους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι εμπειροτέχνης δάσκαλος παραδοσιακών οργάνων, διαθέτει πτυχίο βυζαντινής μουσικής και συμμετείχε στα σεμινάρια Ανατολικής μουσικής της ΦΕΞ.