Όταν ένας πολιτικός ηγέτης επιλέγει να αποσυρθεί, ο χρόνος – τουλάχιστον για λίγο – του φέρεται γενναιόδωρα. Του επιτρέπει να σκεφτεί, να αναστοχαστεί, να σχεδιάσει. Όταν όμως η Ιστορία συνεχίζει χωρίς εκείνον, και όταν ο ίδιος επιμένει να αφήνει ανοιχτούς συμβολισμούς για την επιστροφή του, τότε τίθεται ένα πιο κρίσιμο ερώτημα: είναι ακόμη παρών ως πολιτική δύναμη ή απλώς ως ανάμνηση;

Ο Αλέξης Τσίπρας, δύο φορές εντολοδόχος της αντιπολίτευσης (το 2019 με 32%, το 2023 με μικρότερη αλλά υπαρκτή δύναμη), φαίνεται να επέλεξε μια σιωπηλή απόσυρση από τον δημόσιο χώρο, χωρίς όμως να εγκαταλείπει εντελώς το προσκήνιο. Το αποτέλεσμα είναι μια παράδοξη απουσία: δεν έχει φύγει, αλλά δεν συμμετέχει. Δεν ηγείται, αλλά ούτε στηρίζει.

Η εντολή που αγνοήθηκε

Το εκλογικό σώμα δεν του έδωσε μονάχα ποσοστά. Του ανέθεσε έναν ρόλο: να ηγηθεί της αντιπολίτευσης, να σταθεί απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη, να οργανώσει την προοδευτική παράταξη σε μια εποχή κρίσης εκπροσώπησης. Αντί γι’ αυτό, ο Τσίπρας επέλεξε να περιορίσει την παρουσία του. Δεν μίλησε στη Βουλή, δεν συγκρούστηκε πολιτικά με τον Πρωθυπουργό, δεν συνδέθηκε με τα κινήματα και τις κοινωνικές διαμαρτυρίες.

Ακόμα και όταν η κοινωνία βράζει – είτε για τα σκάνδαλα, είτε για την οικονομική καταστροφή και εξαθλίωση της κοινωνίας, είτε για το κράτος δικαίου, είτε για τις κοινωνικές ανισότητες – ο πρώην Πρωθυπουργός μοιάζει αμέτοχος. Σαν να βλέπει την πολιτική σαν ένα πεδίο στο οποίο επιστρέφει, μόνο όταν εκείνος το επιλέξει – και όχι όταν η συγκυρία τον καλεί.

Από την ηγεσία στη σκιά

Η εσωκομματική μετάβαση από τον Τσίπρα στον Στέφανο Κασσελάκη υπήρξε θυελλώδης, αλλά όχι απαλλαγμένη από υπόγειες στρατηγικές. Οι υπόνοιες για έμμεση εμπλοκή του στις διεργασίες που οδήγησαν στη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν διαψευστεί πειστικά. Αντιθέτως, η απόστασή του από τη νέα ηγεσία δεν συνοδεύτηκε από ξεκάθαρη παραίτηση, από το πολιτικό του κεφάλαιο.

Επιδιώκει νέο κόμμα; Επιστροφή στον ΣΥΡΙΖΑ; Ρόλο μεσολαβητή; Τίποτα από όλα αυτά δεν διατυπώνεται καθαρά, ενώ τα ερωτήματα διογκώνονται από την έλλειψη σχεδίου, προγράμματος ή στελεχιακής βάσης. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του περιορίζονται σε αφηρημένες αναλύσεις και διεθνείς επαφές. Το πολιτικό σχέδιο δεν υπάρχει. Ούτε καν οι όροι ενός μελλοντικού εγχειρήματος.

Από πολιτικό κεφάλαιο σε συμβολικό αποθετήριο

Ο Αλέξης Τσίπρας μοιάζει να αποδέχεται για τον εαυτό του τον ρόλο του “παραταξιακού και εθνικού κεφαλαίου”. Ένας πρώην ηγέτης που έχει πείρα, κύρος και αναγνωρισιμότητα, αλλά που πλέον δεν δεσμεύεται απέναντι σε καμία πολιτική υποχρέωση, ούτε αισθάνεται την ανάγκη να απαντήσει στους πολίτες που τον ακολούθησαν.

Αυτό όμως δεν αρκεί. Η Ιστορία δεν προχωρά με πρόσωπα που απλώς «συμβολίζουν». Χρειάζεται ανθρώπους που πράττουν. Ο ίδιος, όταν είχε τη δύναμη και την εντολή να χτίσει μια νέα Αριστερά, απέτυχε. Παρέδωσε τον ΣΥΡΙΖΑ εξασθενημένο, απομακρυσμένο από την κοινωνική του βάση, χωρίς επαρκή ανανέωση.

Το κρίσιμο ερώτημα

Πώς μπορεί κανείς να ζητά ξανά ρόλο στην ανασύνταξη του χώρου, χωρίς αυτοκριτική, χωρίς απολογισμό, χωρίς νέο όραμα; Πώς θα ηγηθεί ενός μελλοντικού φορέα, όταν δεν έχει αποσαφηνίσει τη σχέση του με τον προηγούμενο; Πόσο δικαιούται να διεκδικήσει ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο κάποιος που είχε όλες τις προϋποθέσεις – και δεν τις αξιοποίησε;

Το σημαντικότερο ερώτημα όμως δεν αφορά μόνο τον Τσίπρα. Αφορά το μέλλον της ελληνικής Κεντροαριστεράς. Μπορεί να προκύψει πολιτική αναγέννηση από πρόσωπα που φέρουν την κούραση και τις αντιφάσεις της προηγούμενης δεκαετίας; Ή μήπως χρειάζεται ένα νέο πολιτικό και ηθικό προσωπικό, απαλλαγμένο από τα βάρη του παρελθόντος;

Η Ιστορία δεν περιμένει εκείνους που διστάζουν. Τους προσπερνά. Αν ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να είναι ξανά μέρος της, πρέπει να απαντήσει στα ερωτήματα που η εποχή του θέτει. Με λόγο, με πράξη, με σχέδιο. Διαφορετικά, θα παραμείνει ένας απόντας που δεν αποχαιρέτησε ποτέ — και που η πολιτική ζωή, αργά ή γρήγορα, θα αφήσει πίσω της.