Το εναρκτήριο λάκτισμα της Επιτροπής Αιτήματος Αναγνώρισης του Άνω Καρυοφύτου ως μαρτυρική κοινότητα, αποτελεί το διήμερο Αφιέρωμα Μνήμης με θέμα «81 Χρόνια από τη Σφαγή του Άνω Καρυοφύτου», που διοργανώνεται στις 12-13 Σεπτεμβρίου 2025, με εκδηλώσεις και δράσεις στην πόλη της Ξάνθης και στον ομώνυμο ορεινό οικισμό. Η Επιτροπή συστάθηκε τον Ιούλιο, κατόπιν  πρόσκλησης του Δημάρχου Ξάνθης και ομόφωνης απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου  Ξάνθης.  Είχε προηγηθεί  προεργασία δύο ετών με στόχο την απόδοση της ηθικής δικαίωσης στη μνήμη των θυμάτων, αλλά και στον αγώνα επιβίωσης των απογόνων των θυμάτων.

Ο υπεύθυνος Γραμματείας της Επιτροπής, Δημοτικός Σύμβουλος Ξάνθης, κ. Χρήστος Κυρπόγλου και το μέλος της Επιτροπής και ένας εκ των εισηγητών της εσπερίδας, που διοργανώνεται την Παρασκευή στο Ι.Θ.Τ.Π , στην καπναποθήκη Π, υποψήφιος διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής του ΔΠΘ, κ. Νίκος Κοσμίδης, φιλοξενήθηκαν στην ενημερωτική εκπομπή του δημοτικού ραδιοφώνου, όπου μίλησαν τόσο για τις ενέργειες, που ήδη ξεκίνησε η επιτροπή, εστιάζοντας στη συλλογική πια δράση που δίνει δυναμική στο εγχείρημα  προκειμένου να φέρει σε πέρας το έργο της, όσο και για το διήμερο αφιέρωμα μνήμης, που ομόφωνα αποφασίστηκε.

Συγκλονιστικές ήταν οι παρεμβάσεις του εφημέριου του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου π. Βασίλειου Βερβερίδη, ο οποίος αφηγήθηκε το χρονικό της σφαγής, υπενθυμίζοντας ότι, ήταν η δεύτερη καταστροφή μέσα σε είκοσι χρόνια, που βίωσαν οι πρόσφυγες, από την περιοχή της Βιθυνίας της Μικράς Ασίας,  κάτοικοι του χωριού, του μέλους και πρώην προέδρου του συλλόγου Απογόνων Προσφύγων Άνω Καρυοφύτου, κ. Ελένη Παντέρμαλη και της προέδρου του  Πολιτιστικού  Συλλόγου  Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου, κ. Πηνελόπης Βερβερίδου.

Στόχος του αφιερώματος είναι να δοθεί φωνή στους τελευταίους επιζώντες,  να τεθεί η τοπική μαρτυρική ιστορία του Άνω Καρυοφύτου και της προσφυγικής του κοινότητας σε διάλογο με τις ιστορίες άλλων μαρτυρικών τόπων της Ελλάδας και της Ευρώπης και να ενισχυθεί η συλλογική μνήμη.

Όλοι οι συμμετέχοντες στην εκπομπή δεν παρέλειψαν να ευχαριστήσουν δημόσια τον Δήμαρχο Ξάνθης Στράτο Κοντό, που έθεσε ως προτεραιότητα το αίτημα των κατοίκων του Άνω Καρυοφύτου να αναγνωριστεί ως μαρτυρική κοινότητα, τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου Ξάνθης για την ομόφωνη απόφαση τους, καθώς επίσης και όλους τους φορείς της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης που στηρίζουν το αίτημα, όπου με πάθος και δυναμική διεκδικούν ο σκοπός να γίνει πραγματικότητα.   

Το αφιέρωμα διοργανώνεται από την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, τον Δήμο Ξάνθης, το Ίδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης, το πρόγραμμα Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού, την Τοπική Κοινότητα Καρυοφύτου, τον Σύλλογο Απογόνων Προσφύγων Άνω Καρυοφύτου Ξάνθης, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου και την πλατφόρμα ιστορικής μνήμης mnemonikon.gr.

Το πρόγραμμα του αφιερώματος περιλαμβάνει την εσπερίδα της Παρασκευής 12 Σεπτεμβρίου, η οποία θα συνδέσει μαρτυρικές μνήμες από τη Θράκη, τη Στερεά Ελλάδα και την Κρήτη, και θα εξετάσει ζητήματα προαγωγής της ιστορικής μνήμης και διαχείρισης των μαρτυρικών τόπων, τον ιστορικό περίπατο μνήμης, το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου, στον τόπο της Σφαγής, με οδηγό έναν από τους τελευταίους επιζώντες  καθώς και την επίσκεψη στον χώρο του παλιού Δημοτικού Σχολείου, που αποτέλεσε έδρα των κατοχικών βουλγαρικών δυνάμεων και τόπο εκτέλεσης.

Όλες οι εκδηλώσεις και οι δράσεις μνήμης του αφιερώματος είναι ανοιχτές στο κοινό.

 Η εσπερίδα

Την Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2025, 19:00-21:00, θα πραγματοποιηθεί η εσπερίδα με θέμα : Μαρτυρικοί Τόποι και η Διαχείριση της Κληρονομιάς τους / Θράκη · Στερεά Ελλάδα · Κρήτη στην Καπναποθήκη «Π», αίθουσα ΒΙΡΓΙΝΙΑ ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ.

Είναι αφιερωμένη στα θύματα της Σφαγής του Άνω Καρυοφύτου Ξάνθης (9 Σεπτεμβρίου 1944), με θέμα την προαγωγή της μνήμης μαρτυρικών πόλεων και χωριών της Ελλάδας, καθώς και τη διαχείριση των χώρων ιστορικής μνήμης της περιόδου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Συντονισμός: Χρυσούλα Βερβερίδου, νομικός, Γενική Γραμματέας Δήμου Ξάνθης

– Υποδοχή προσκεκλημένων και συμμετεχόντων από τον Διευθυντή του ΙΘΤΠ,  Ανδρέα Ματζάκο.

– Χαιρετισμοί εκπροσώπων φορέων.

– Εισηγήσεις:

Δρ. Κωνσταντίνος Ζορμπάς, Γενικός Διευθυντής Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης

Αγώνας της Μνήμης ενάντια στη Λήθη.

Δρ. Βασιλική Λάζου, διδάσκουσα στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ, Πρόεδρος «Φίλων Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Σύγχρονης Ιστορίας Ρούμελης»

Από τη Θυσία στη Μνήμη: οι μαρτυρικοί τόποι της Ελλάδας, η ιστορική τους διαχείριση και οι πρόσφατες αναγνωρίσεις.

Νίκος Κοσμίδης, Υποψ. Διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής (ΔΠΘ)

Μνημονικοί Τόποι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε διάλογο με το παρόν.

– Συζήτηση

 Η Ημέρα Μνήμης

Το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου, 09:30-13:00 στις 08:30: Θεία Λειτουργία στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου Άνω Καρυοφύτου.

09:30: Τέλεση επιμνημόσυνης δέησης στον Ι. Ν. Αγίου Δημητρίου.

10:30: Τέλεση επιμνημόσυνης δέησης στον χώρο του μνημείου για τα θύματα της σφαγής, χοροστατούντος του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Πολυστύλου κ. Σωφρονίου.

10:45: Ομιλία από τον π. Βασίλειο Βερβερίδη, εφημέριο του Άνω Καρυοφύτου και συνταξιούχο εκπαιδευτικό, με θέμα το χρονικό της ημέρας. / Κατάθεση στεφάνων.

11:00: Επίδοση αναμνηστικών στους προσκεκλημένους από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου.

11:15: Παράθεση καφέ στους επισήμους και στους συμμετέχοντες από την Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης. 

Ακολουθούν οι εξής δραστηριότητες:

11:45 / Ιστορικός περίπατος μνήμης

Ο Σύλλογος Απογόνων Προσφύγων Άνω Καρυοφύτου διοργανώνει τον πρώτο ιστορικό περίπατο μνήμης, στα ίχνη της σφαγής της 9ης Σεπτεμβρίου 1944. Ο περίπατος σχεδιάστηκε ως μια ζωντανή αναμέτρηση με την τοπική ιστορία, μέσα από τη φυσική παρουσία στον τόπο των γεγονότων και τη βιωματική αφήγηση. Οδηγοί θα είναι ο κ. Κωνσταντίνος Γιατζουράκης, ένας από τους ελάχιστους επιζώντες της σφαγής, και η κα Φωτεινή Μακρίδου, απόγονος εκτελεσμένου κατοίκου του χωριού. Ο ιστορικός περίπατος θα διαρκέσει περίπου 25 λεπτά.

12:30 / Επίσκεψη και ξενάγηση στο παλιό Δημοτικό Σχολείο

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κατοίκων & Φίλων Άνω Καρυοφύτου διοργανώνει ιστορική επίσκεψη στο παλιό Δημοτικό Σχολείο της κοινότητας, το οποίο υπήρξε έδρα των βουλγαρικών δυνάμεων Κατοχής την περίοδο 1941–1944. Στον μαρτυρικό αυτόν χώρο εκτελέστηκαν άμαχοι κάτοικοι του Άνω Καρυοφύτου, γεγονός που παραμένει ζωντανό στη συλλογική μνήμη του τόπου. Σήμερα, το κτήριο αποτελεί την έδρα του Πολιτιστικού Συλλόγου, ενώ στον χώρο του διαμορφώνεται Λαογραφικό Μουσείο, το οποίο θα αναδείξει την προσφυγική και μαρτυρική ιστορία αλλά και την παράδοση της κοινότητας.